Column Thomas van Aalten: Help, mijn man is op tv geweest

Over zes jaar is 91,7 procent van de Nederlandse bevolking op televisie
geweest. Dat blijkt uit een onderzoek uitgevoerd op basis van een
voorspelling van ondergetekende. (Mijn respondenten zijn de mensen die
bij Maurice de Hond hebben opgehangen). Was televisie vroeger een
oppermachtig, onaantastbaar bastion – zoals je vroeger ook één keer per
jaar op vakantie ging – nu is televisie ingebed in onze cultuur. Het is
niet informatief, het is niet avantgardistisch, het is niet amusant;
het is niet eens verheffend of shockerend meer, voor viespeuken en
echte mafketels is de focus immers verschoven naar het internet.
Vroeger was een softerotische film op de buis nog iets dat scoorde, nu
zie je alleen de zwaaiende tetten van onderbetaalde oostblokdames als
er écht niemand meer kijkt, omdat het in elk geval iets meer oplevert
dan testbeeld. Televisie is de onderzetter voor het schaaltje
bitterballen van de gewone man.

Menigeen glijdt van de ingevette televisieglijbaan af, om in een bak
van schaamteloze ‘gewoonheid’ te belanden. Ook collega Joost Zwagerman,
trouwens. Schoof hij vroeger nog aan bij de schalen met nootjes van
borrelgodfathers Barend & Van Dorp, nu is hij ‘mediakenner’ bij De
Wereld Draait Door waar hij recentelijk nog sprak over Red Mijn
Vakantie, de laatste hulppost voor discountgraaiers die geen Engels
kunnen en willen klagen over loszittende zwembadtegels. Een halte
verder en Zwagerman duikt op in Het Zesde Zintuig om met een paar
paragnosten een zoektocht naar een vermist literair concept in te
stellen (Paragnost: ‘Volgens mij heeft Kluun het concept van je
gestolen’).

Televisie is niet langer de bron van louter
onbereikbare glamour of show. Transformaties van gewone knulletjes en
grietjes tot zangers of musicalsterren is slechts een onderdeel.
Huizen, eetgewoonten, vakanties, geldzaken (zie Uitstel van Executie)
en relaties moeten getransformeerd worden naar een format. De
‘gewoonheid’ van de burger is onderdeel van het marketingconcept.
Waarvan de presentatoren hun ledige formats dan weer pluggen bij
borrelkoningen Pauw & Witteman of Mathijs van Nieuwkerk (zoals dus
recentelijk met Red Mijn Vakantie), die er op hun beurt een
semi-journalistieke
jus overheen gieten: televisie als perpetuum mobile, uit iets gewoons
iets anders gewoons genereren omdat het altijd zo gewoon is gebleven.
Ik hoor Van Nieuwkerk al blaten: ‘Maar Van Aalten, zoveel kijkers op
zondagavond voor Red Mijn Vakantie, dat is toch bijzonder?’
Hoezo is
dat bijzonder? Op zondagavond is het ook afgeladen bij Guus Meeuwis
concerten en wokrestaurants. Dat noemen we Hollands welvaren:
exponenten van de discountcultuur. Daar is niets bijzonders aan.

Deze
week keek ik naar Help! Mijn man heeft een hobby. De gewone John
Williams komt over de gewone plavuizenvloer met een gewone hond in de
gewone mand, en treft een stelletje (begin twintig, schat en vrees ik,
want nu al hopeloos verloren) dat volledig gedomineerd wordt door de
hobby van manlief: karpervissen. Nu zou elke vrouw in Nederland moeten
terugdeinzen als iemand tijdens een gesprek zegt: ‘Ik doe aan
karpervissen’. Ik geloof niet dat een levende vrouw denkt:
‘Karpervissen als hobby, hmm, het kan nog alle kanten op.’ Karpervissen
is niet het zelfde als een potje kaarten of voetballen, dat nog
meerdere gradaties heeft, van amateur tot prof. Karpervissen, als
iemand dát opvoert als een serieuze hobby, dan weet ik hoe laat het is.
Maar deze jonge vrouw had het niet door en zwom zo in zijn fuik.
Resultaat: een schuur vol visparifernalia, een man die liever ’s nachts
in een legertent zit aan het water dan dat hij zijn dochter ziet.

Oplossing
voor dit soort gewone problemen in dit soort gewone programma’s is
altijd een deskundige. Die bij een camper (waarom altijd een camper?)
fragmenten terugkijkt met het stelletje. Als advies krijgen ze dat ze
‘iets leuks’ moeten gaan doen met z’n tweeën. Gevolg: ze zitten
zwijgzaam onder het systeemplafond van een wokrestaurant een dame
blanche weg te tikken. Het is eigenlijk schaamteloos dat ik dit mag
zien. Ik ben getuige van hun huwelijksprobleem en nou moet die arme
knul ook nog uit eten omdat hij niet mag vissen van John Williams. En
moet-ie ook nog zijn schuur leegruimen. Geen wonder dat zijn kaalheid
al inzette. Waarom moet ik deze gewone mensen met neo-barokbehang en
Xenos kandelaren en ingelijste kinderfoto’s zien? Wat is dat voor iets
pervers? Willen die mensen dat nou echt zelf, zoals het
productiebedrijf mij zal voorschotelen? Nee hoor. Het overkomt hen, en
ze denken dat het gewoon is. Maar het is niet gewoon dat een camerateam
je leven exploiteert, een deskundige met een camper zich voor je huis
posteert en zegt dat je uit eten moet gaan en met je vrouw moet praten
omdat het format dat zo voorschrijft. Het is gewoon tijd om van je
vrouw te scheiden als zij zo’n programma inschakelt.

Kijk de uitzending nog maar eens terug.

Thomas van Aalten is schrijver, journalist en columnist bij Zappen. In januari verschijnt zijn nieuwe boek De Onderbreking.

Meer columns hier.