Volop oorlog met Jolande Withuis in Zomergasten

De Belgische Jan Leyers is toe aan zijn derde aflevering van Zomergasten. Met Henny Vrienten en vooral Micha Wertheim verliep het hier en daar wat stroef, eens kijken hoe hij het er van afbrengt met Jolande Withuis, historisch socioloog en schrijfster.

Withuis’ biografie van de Nederlandse verzetsheld Pim Boellaard, Weest manlijk, zijt sterk (2008), werd bekroond met de Grote Geschiedenisprijs en de Erik Hazelhoff Roelfzema Biografieprijs. Eerder won ze al de NWO-Eurekaprijs voor Na het kamp. Vriendschap en politieke strijd (2005), over de onderlinge verhoudingen tussen gevangenen van concentratiekampen als Dachau en Buchenwald tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Haar essay ‘Mijn kwaadaardige onderhuurders’ werd genomineerd voor de Pfizer Persprijs 2010 voor kankervoorlichting.

Sinds 1999 is ze verbonden aan het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies. Daarnaast schrijft ze regelmatig voor NRC Handelsblad, Trouw en de Volkskrant en was zij columnist van o.a. Opzij en Historisch Nieuwsblad. Tussen 1980 en 1995 doceerde ze vrouwenstudies aan de Vrije Universiteit en de Universiteit van Nijmegen.

Withuis groeide op in Amsterdam als kind van schaker en Waarheid-redacteur Berry Withuis ten tijde van de Koude Oorlog. Zij werd groot in een tijd waarin communisten niet alleen als de vijand werden gezien, maar waarin na de Russische inval in Hongarije gezinnen van CPN’ers zelfs fysiek werden bedreigd. Withuis’ kritische onthullingen over het verzwijgen van seksueel oorlogsgeweld door het Rode Leger bij de bevrijding van vrouwenkamp Ravensbrück in haar proefschrift (1990) over de communistische vrouwenbeweging in Nederland, werden haar destijds in communistische kringen niet bepaald in dank afgenomen.

Withuis’ stukken over schrijfsters als Jane Austen en de Brontës, actrice Katherine Hepburn of whodunit-auteur Dorothy Sayers in De vrouw als mens (2007) lezen prettig weg, maar illustreren ondertussen wel de paradox van het feminisme: het baseert zich op het beginsel (namelijk sekse) dat het wil afschaffen. Ze laten ook Withuis´ psychologische interesse zien voor haar onderwerpen. Dat ze de sociologie en psychologie kan verbinden liet ze al zien in Erkenning. Van oorlogstrauma naar klaagcultuur, waarvoor ze in 2003 de Icodoprijs kreeg.

Momenteel werkt Jolande Withuis aan een biografie van koningin Juliana. Een opmerkelijke keuze misschien, voor een verklaard republikein, maar zoals Jolande Withuis zegt: ‘Voor een deel is een biografie schrijven ook het overwinnen van je eigen vooroordelen’.

In haar Zomergastenavond neemt de sociologe, biografe en detective-verslindster ons mee op de huwelijksreis van prinses Juliana, naar de executie van spionne Ethel Rosenberg en in het verschrikkelijk zware leven van Brigitte Kaandorp. Met fragmenten van onder andere Diana Rigg als Emma Peel en de prachtige nieuwe verfilming van Jane Eyre met Michael Fassbender en Mia Wasikowska.

De keuzefilm van Jolande Withuis is Cría Cuervos (Spanje/Frankrijk 1976) van Carlos Saura.

Zomergasten, 20.15 uur, VPRO (NL2)

Zie ook:
- Cabaretier en journalist Micha Wertheim in Zomergasten
- Henny Vrienten eerste Zomergast van Jan Leyers
- Adriaan van Dis na presentator nu zelf in Zomergasten
- Zomergasten aast op verwondering van buitenstaander
- ‘Belgische Jan Leyers nieuwe presentator Zomergasten’